Kalendarz rozwojowy Metody Domana
Pełzanie ruchem homolateralnym-
-ruch lewej nóżki jest zsynchronizowany z lewÄ… rÄ…czkÄ… i na odwrót.
Bieganie pełnym wzorcem naprzemiennym-
-ruch prawej ręki jest zsynchronizowany
z lewÄ… nogÄ… i na odwrót.
Profil rozwojowy Glenna Domana opracowany w Instytutach Osiągania Ludzkich Możliwości w Filadelfii
​
Profil rozwojowy Instytutu OsiÄ…gania Ludzkich MożliwoÅ›ci w Filadelfii opiera siÄ™ na 7-miu stadiach rozwoju mózgu odbywajÄ…cych siÄ™ na 7-miu poziomach centralnego systemu nerwowego. Na podstawie Profilu Rozwoju Mózgu Instytuty ustalajÄ… neurologiczny wiek dziecka.
​
1. Stadium rdzenia przedÅ‚użonego - zamózgowia (przeciÄ™tnie 0-1 miesiÄ…ca) - poziom czerwony
- odruchy bezwarunkowe sensoryczne i motoryczne
a) odruch czuciowy źrenicowy- zdolności wzrokowe
b) odruch czuciowy Moro- zdolności słuchowe
c) odruch czuciowy Babińskiego- zdolności dotykowe
d) odruch motoryczny ruchu ramion i nóg bez przemieszczania ciaÅ‚a- zdolnoÅ›ci ruchowe
e) odruch motoryczny pierwszego krzyku i płaczu - zdolności językowe
f) odruch motoryczny chwytania- zdolności manualne​
​
2. Stadium mostu – ( przeciÄ™tnie 2.5 miesiÄ…ca) - poziom pomaraÅ„czowy
- postrzeganie prymitywne i instynktowne reakcje życiowe
a) postrzeganie ksztaÅ‚tów- zdolnoÅ›ci wzrokowe
b) postrzeganie niepokojÄ…cych dźwiÄ™ków- zdolnoÅ›ci sÅ‚uchowe
c) postrzeganie procesów życiowych- zdolnoÅ›ci dotykowe
d) witalna reakcja motoryczna pełzania ruchem homogenicznym/kadłubowym i homolateralnym (jednostronnym) - zdolności ruchowe
e) witalna reakcja motoryczna płaczu na zagrożenie życia- zdolności językowe
f) witalna reakcja motoryczna uwalniania chwytu- zdolności manualne
​
3. Stadium Å›ródmózgowia – (przeciÄ™tnie 7 miesiÄ™cy) - poziom żóÅ‚ty
- postrzeganie zÅ‚ożone, rozróżnianie znaczeniowe i sensowne reakcje
a) rozróżnianie szczegóÅ‚ów–- zdolnoÅ›ci wzrokowe
b) rozróżnianie znaczÄ…cych dźwiÄ™ków- zdolnoÅ›ci sÅ‚uchowe
c) rozróżnianie smaków- zdolnoÅ›ci dotykowe
d) świadome (intencjonalne) raczkowanie wzorcem naprzemiennym- zdolności ruchowe
e) Å›wiadome (intencjonalne) tworzenie znaczÄ…cych dźwiÄ™ków- zdolnoÅ›ci jÄ™zykowe
f) świadomy (intencjonalne) chwyt z opozycją kciuka- zdolności manualne
​
4. Stadium poczÄ…tkowe kory mózgowej – ( przeciÄ™tnie 12 miesiÄ™cy) - poziom zielony
- początkowe ludzkie zrozumienie i wyrażanie
a) zrozumienie gÅ‚Ä™bi widzenia – zdolnoÅ›ci wzrokowe
b) zrozumienie kilku sÅ‚ów- zdolnoÅ›ci sÅ‚uchowe
c) zrozumienie dotykowe trój-wymiaru- zdolnoÅ›ci dotykowe
d) chodzenie na rozstawionych nogach z zachowywaniem równowagi przy pomocy rÄ…k powyżej poziomu ramion- zdolnoÅ›ci ruchowe
e) spontaniczne i znaczÄ…ce użycie dwóch sÅ‚ów- zdolnoÅ›ci jÄ™zykowe
f) przeciwstawianie rąk, chwytanie obiema rękami - zdolności manualne
​
5. Stadium wczesne kory mózgowej -pÅ‚at potyliczny – ( 18 miesiÄ™cy) -poziom jasnoniebieski
-wczesne ludzkie zrozumienie i wyrażanie
a) rozróżnianie podobnych ale różnych prostych symboli
b) rozróżnianie 10-25 wyrażeÅ„
c) dotykowe rozróżnianie podobnych ale różnych przedmiotów
d) chodzenie z zachowywaniem równowagi bez pomocy rÄ…k
e) użycie 10-15 wyrażeń
f) oddzielne posÅ‚ugiwanie siÄ™ każdÄ… z rÄ…k, obustronne i równoczesne
​
6. Stadium pierwotne kory mózgowej- pÅ‚at skroniowy (36 miesiÄ™cy) - poziom ciemnoniebieski
-pierwotne ludzkie zrozumienie i wyrażanie
a) identyfikowanie znanych symboli wzrokowych i liter
b) zrozumienie 2000 sÅ‚ów i prostych zdaÅ„
c) okreÅ›lanie cech przedmiotów przy pomocy dotyku
d) chodzenie i bieganie pełnym wzorcem naprzemiennym
e) użycie 2000 sÅ‚ów i budowanie prostych zdaÅ„
f) funkcjonalne posługiwanie się obiema rękami z jedną z rąk w roli sprawniejszej
​
7. Stadium zaawansowanej kory mózgowej- – pÅ‚at ciemieniowy i czoÅ‚owy (72 miesiÄ…ce) -poziom fioletowy
– zaawansowane ludzkie zrozumienie i wyrażanie
a) czytanie z pełnym zrozumieniem
b) zrozumienie pełnego słownictwa i złożonej gramatyki
c) identyfikowanie przedmiotów dotykiem
d) sprawniejsze posÅ‚ugiwanie siÄ™ jednÄ… z nóg zgodnie z dominujÄ…cÄ… póÅ‚kulÄ… mózgu
e) użycie pełnego słownictwa i złożonej gramatyki
f) pisanie jednÄ… z rÄ…k zgodnie z dominujÄ…cÄ… póÅ‚kulÄ… mózgu
(Glenn Doman, 2006) - tłumaczenie z angielskiego - Diana Piekarska
​​Uwaga!
Każde dziecko rozwija siÄ™ asynchronicznie - co oznacza, że ​​bÄ™dzie ono na różnych poziomach rozwoju w różnych obszarach. Na przykÅ‚ad dziecko może być na I etapie rozwoju zdolnoÅ›ci ruchowych, etapie II rozwoju dotykowego i etapie III rozwoju wizualnego. Należy oddzielnie korzystać z naszych poszczególnych harmonogramów zawierajÄ…cych czynnoÅ›ci dla danego etapu rozwojowego, aby w sposób elastyczny dostosować program Metody Domana do potrzeb dziecka.
Potrzeby rozwojowe dziecka w poszczególnych okresach
Okres od urodzenia do pierwszego roku - najcenniejszy czas
​
Los noworodka spoczywa w rÄ™kach rodziców. ,,To czym bÄ™dzie dorosÅ‚y w sensie fizycznych i neurologicznych zdolnoÅ›ci jest okreÅ›lone przez ten okres życia bardziej niż przez jakikolwiek inny." (Glenn Doman). Okres od urodzenia do roku życia ma kluczowe znaczenie dla caÅ‚ego życia czÅ‚owieka. Mózg noworodka i niemowlÄ™cia na podstawie doÅ›wiadczeÅ„ organizuje drogi i oÅ›rodki nerwowe, które bÄ™dÄ… okreÅ›lać funkcjonowanie dziecka w caÅ‚ym życiu. Jest to okres niepowtarzalnej sposobnoÅ›ci do wyrażenia potencjaÅ‚u genetycznego dziecka, ale też i olbrzymiej podatnoÅ›ci na szkody.
W okresie od urodzenia do roku niemowlę powinno mieć zapewnioną niemal pełną swobodę ruchu ograniczoną jedynie względami bezpieczeństwa. Wg Glenna Domana nie powinno się ograniczać noworodkowi i niemowlęciu swobody poruszania, odkrywania otoczenia i zdobywania doświadczeń. Rezultatem dostarczania maleństwu okazji do swobodnego poruszania się, odkrywania otoczenia i zdobywania doświadczeń są dzieci lepiej rozwinięte pod względem fizycznym i neurologicznym.
Wg Glenna Domana maleÅ„kie dzieci noszÄ… w sobie bezgraniczne pragnienie uczenia siÄ™, którego niezaspokajanie jest równoznaczne z niszczeniem samego dziecka. Katastrofalne skutki ma ograniczanie niemowlÄ™ciu bodźców czy to dotykowych czy to wzrokowych albo sÅ‚uchowych. W roku 1211 Fryderyk II, cesarz Niemiec, usiÅ‚ujÄ…c odkryć naturalny jÄ™zyk wychowywaÅ‚ dziesiÄ…tki dzieci w milczeniu. JÄ™zyk wrodzony majÄ…cy rzekomo spoczywać w czÅ‚owieku w uÅ›pieniu, nie pojawiÅ‚ siÄ™ jednak; dzieci te nigdy nie zaczęły mówić i ostatecznie wszystkie zmarÅ‚y jeszcze w dzieciÅ„stwie (van Cleve, 1972).
Dla prawidÅ‚owego rozwoju neurologicznego niemowlÄ™cia w tym okresie życia, kluczowe znaczenie majÄ… liczne wrażenia, które maleÅ„stwo odbiera za pomocÄ… wszystkich swoich zmysÅ‚ów. W tym wieku szczególnie ważne sÄ… wrażenia sensomotoryczne pÅ‚ynÄ…ce z odczucia ruchu czyli z bycia noszonym, koÅ‚ysanym oraz z poruszania siÄ™ o wÅ‚asnych siÅ‚ach. Wg Domana ograniczajÄ…c maleÅ„stwu możliwoÅ›ci zdobywania doÅ›wiadczeÅ„ np. krÄ™pujÄ…c je becikiem lub trzymajÄ…c caÅ‚y czas w Å‚óżeczku nie zaspokajamy podstawowej potrzeby dziecka jakÄ… jest pragnienie uczenia siÄ™ otaczajÄ…cego je Å›wiata. Z drugiej strony, możemy zwiÄ™kszyć możliwoÅ›ci uczenia siÄ™ maleÅ„kich dzieci po prostu poprzez usuniÄ™cie wielu fizycznych ograniczeÅ„ jakie spadajÄ… na nasze najmÅ‚odsze dzieci.
Okres od roku do lat pięciu decyduje kim będzie dziecko
​
Okres od roku do piÄ™ciu lat ma decydujÄ…ce znaczenie dla caÅ‚ej przyszÅ‚oÅ›ci dziecka. W tym okresie wczesnego dzieciÅ„stwa niezwykle plastyczny mózg jest najbardziej podatny na ksztaÅ‚towanie przez doÅ›wiadczenia: spoÅ‚eczne, emocjonalne, poznawcze i fizyczne. Jest to także okres życia, w którym mózg dziecka jest otwarty na wszelkie informacje, które przyswaja bez wysiÅ‚ku. To co najważniejsze w tym czasie to zaspokojenie nienasyconej ciekawoÅ›ci dziecka we wszystkich możliwych formach. WÅ‚aÅ›nie w tych latach ksztaÅ‚tuje siÄ™ intelekt dziecka. Wg Glenna Domana do piÄ…tego roku życia rozstrzyga siÄ™ kim może być w przyszÅ‚oÅ›ci dziecko, jakie bÄ™dÄ… jego możliwoÅ›ci, zdolnoÅ›ci i zainteresowania.
Niezależnie od nieograniczonej liczby czynników w późniejszym życiu, które mogÄ… mieć wpÅ‚yw na przyszÅ‚y zawód dziecka (pozytywny wpÅ‚yw jak i negatywny), nie wzniesie siÄ™ ono ponad intelektualny i fizyczny potencjaÅ‚ uksztaÅ‚towany w tym wczesnym okresie życia. Dlatego też do piÄ…tego roku życia, należy dziecku zapewnić wszelkie możliwe sposobnoÅ›ci do zdobywania wiedzy i doÅ›wiadczeÅ„ oraz rozwijania sprawnoÅ›ci ruchowej. Potrzeba uczenia siÄ™ jest bardzo silnÄ… potrzebÄ… we wczesnym dzieciÅ„stwie i nie należy siÄ™ obawiać, że dziecko zdobywajÄ…c wiedzÄ™ i rozwijajÄ…c swój fizyczny potencjaÅ‚ marnuje dzieciÅ„stwo. MaÅ‚e dzieci uwielbiajÄ… siÄ™ uczyć ponieważ przychodzi im to Å‚atwo i w naturalny sposób. Dzieci we wczesnym dzieciÅ„stwie traktujÄ… uczenie siÄ™ jako warunek przetrwania i uważajÄ… naukÄ™ za bezwzglÄ™dnÄ… konieczność .
Dlatego należy stworzyć dzieciom warunki do nauki i już z pewnoÅ›ciÄ… nie przeszkadzać w zaspokajaniu dzieciÄ™cej ciekawoÅ›ci. ,,Malutkie dzieci potrafiÄ… i powinny pÅ‚ywać, ćwiczyć, taÅ„czyć a także uprawiać różne formy aktywnoÅ›ci ruchowej i intelektualnej już w wieku roku lub dwóch lat ponieważ ciaÅ‚o i mózg rozwijajÄ… siÄ™ w dziaÅ‚aniu." ( Doman, 1990) To czego dziecko nauczy siÄ™ z Å‚atwoÅ›ciÄ… teraz, później przychodzić może z wielkim trudem. Ta prawda jest powszechnie znana szczególnie w odniesieniu do jÄ™zyków obcych, których nawet kilka bez wysiÅ‚ku może przyswoić dziecko w okresie do piÄ…tego roku życia. Podobnie sprawa ma siÄ™ z innymi dziedzinami wiedzy takimi jak algebra, biologia, geografia czy sztuka. Zdaniem Glenna Domana - autorytetu w dziedzinie wczesnego nauczania, dzieci do piÄ…tego roku życia przyswajajÄ… suche fakty naukowe o wiele lepiej niż doroÅ›li. Okres do piÄ…tego roku życia jest również kluczowy w ksztaÅ‚towaniu siÄ™ zainteresowaÅ„ dotyczÄ…cych przyszÅ‚ej aktywnoÅ›ci zawodowej mÅ‚odego czÅ‚owieka.
Okres do pięciu do ośmiu lat jest dla dziecka przełomem
​
Ten okres jest bardzo ważny dla caÅ‚ego życia. Jest to okres koÅ„cowy ksztaÅ‚towania siÄ™ mózgu dziecka i jednoczeÅ›nie schyÅ‚ek podatnoÅ›ci na naukÄ™, w którym wÅ‚aÅ›nie zaczyna siÄ™ szkoÅ‚a. Dzieci w tym wieku nadal bardzo szybko siÄ™ uczÄ…, ale nie majÄ… uksztaÅ‚towanej wystarczajÄ…cej oceny sytuacji (Doman, 1992). Na ogóÅ‚ te dzieci, które nie miaÅ‚y wczeÅ›niejszych radosnych doÅ›wiadczeÅ„ z naukÄ… kojarzÄ… poczÄ…tek nauki w szkole z rozstaniem z mamÄ…, i dlatego mogÄ… później traktować pójÅ›cie do szkoÅ‚y jako jakÄ…Å› bliżej nieokreÅ›lonÄ… przykrość. Aby zapobiec takiemu nieudanemu startowi, najlepiej rozpocząć naukÄ™ w mÅ‚odszym wieku. U dzieci, które zaczęły naukÄ™ w bardzo mÅ‚odym wieku, zamiÅ‚owanie do nauki zamienia siÄ™ w miÅ‚ość do szkoÅ‚y. DoÅ›wiadczenia rodziców, którzy uczyli dzieci w wieku niemowlÄ™cym wskazujÄ…, że te dzieci niekiedy ukrywajÄ… zÅ‚e samopoczucie aby nie zostać w domu. Dla tych mÅ‚odych miÅ‚oÅ›ników nauki nie pójść do szkoÅ‚y oznacza karÄ™. Wg Glenna Domana brak wiedzy na temat powyższych czynników może przyczynić siÄ™ do bÅ‚Ä™dnych dziaÅ‚aÅ„ z punktu widzenia psychologicznego.
PiÄ™ciolatek lub szeÅ›ciolatek, który dopiero zaczyna naukÄ™ w szkole nie powinien uczyć siÄ™ banaÅ‚ów poniżej poziomu swojej wiedzy i zainteresowaÅ„. Kolejnym bÅ‚Ä™dem może być zadawanie w szkole gÅ‚oÅ›nego czytania dziecku, które potrafi czytać szybko metodÄ… wzrokowÄ…. GÅ‚oÅ›nie czytanie zwalnia prÄ™dkość czytania a co za tym idzie również zakÅ‚óca zrozumienie tekstu oraz odbiera przyjemność pÅ‚ynÄ…cÄ… z nauki. Jest to również zÅ‚y pomysÅ‚ w stosunku do dzieci, które z trudem uczÄ… siÄ™ czytać w wieku szeÅ›ciu lub siedmiu lat. Nawet osoba dorosÅ‚a, która przeczyta gÅ‚oÅ›no tekst, bÄ™dzie musiaÅ‚a powtórnie zapoznać siÄ™ z nim metodÄ… wzrokowÄ… aby dokÅ‚adnie zrozumieć wszystko o co w nim chodzi. Wg Glenna Domana - gorÄ…cego propagatora wczesnego nauczania nie należy obawiać siÄ™, że dziecko, które wie najwiÄ™cej bÄ™dzie bardziej nudziÅ‚o siÄ™ w szkole od mniej umiejÄ…cego kolegi. Nie należy także oczekiwać, że dziecko, które wie mniej z tego powodu bÄ™dzie bardziej zainteresowane naukÄ…. Paradoksalnie na ogóÅ‚ bywa wrÄ™cz odwrotnie. Ciekawość podsycana w dziecku od najmÅ‚odszych lat pozostaje, a nauczyciele sÄ… dumni ze zdolnego
ucznia.
Zdaniem Domana dziecko w wieku od piÄ™ciu do oÅ›miu lat może Å›miaÅ‚o korzystać z materiaÅ‚ów, które normalnie przerabiane sÄ… w wieku od lat oÅ›miu do czternastu. OczywiÅ›cie pod warunkiem, że przygotowywano je odpowiednio w poprzednich okresach. Z fizjologicznego punktu widzenia wiedza, która trafi do mózgu dziecka przed ósmym rokiem życia, zostanie w nim na caÅ‚e życie. ,,Dziecko potrafi przyswoić i zapamiÄ™tać każdy materiaÅ‚, który podsunie mu siÄ™ w ciÄ…gu tych niezmiernie ważnych lat." (Doman, 1992)
O której powinny leżeć w Å‚óżkach szkraby, przedszkolaki i dzieci z klas I - III?
Okienka rozwojowe Marii Montessori
Paląca ciekawość - okna rozwojowe Marii Montessori
​
Czy wiesz, że Twoje dziecko doÅ›wiadcza „okienek rozwojowych”? Nazywamy je oknami możliwoÅ›ci, ponieważ gdy takie okno jest otwarte, dziecko ma niesamowitÄ… okazjÄ™ naturalnego, Å‚atwego i spontanicznego uczenia siÄ™ konkretnych informacji i umiejÄ™tnoÅ›ci. Jednak po zamkniÄ™ciu okna, tych samych informacji / umiejÄ™tnoÅ›ci trzeba uczyć poprzez żmudnÄ… prac;Ä™; wielokrotne powtarzanie, zapamiÄ™tywanie, utrwalanie, przypominanie, powtarzanie, itd. .
Okna możliwoÅ›ci sÄ… tym, co Maria Montessori nazywa ,,fazami wrażliwymi”. WedÅ‚ug Montessori wszystkie dzieci doÅ›wiadczajÄ… w swoim rozwoju tych samych, niemal magicznych chwil - momentów, w których chÅ‚onÄ… konkretne koncepcje z niezwykÅ‚Ä… Å‚atwoÅ›ciÄ…. Kiedy dziecko znajduje siÄ™ w samym Å›rodku jednego z tych wrażliwych okresów, bÄ™dzie oddawaÅ‚o siÄ™ pewnym czynnoÅ›ciom lub lekcjom z intensywnym zainteresowaniem, wrÄ™cz palÄ…cÄ… ciekawoÅ›ciÄ….
​
Okno rozwojowe to pÅ‚onÄ…cy ogieÅ„ pasji poznawczej, okres, w którym dziecko zdobywa nowÄ… konkretnÄ… umiejÄ™tność. ~ Mary Ellen Maunz
Zrozumieć dziecko, które siÄ™ rozwija
​
Maria Montessori rozpoznała i sklasyfikowała jedenaście podstawowych okienek rozwojowych, tzw. Montessoriańskie fazy wrażliwe.
​
Ruch - od urodzenia do ukończenia 1 roku życia
​
Tuż po narodzinach dziecko ma ograniczonÄ… kontrolÄ™ nad swoimi ruchami, ale jeÅ›li bÄ™dzie mieć nieograniczonÄ… swobodÄ™ ruchu, jego rozwój fizyczny bÄ™dzie postÄ™pować bardzo szybko w obszarach kontroli motorycznej, zarówno motoryki dużej jak i maÅ‚ej. Noworodki i niemowlÄ™ta rozpaczliwie potrzebujÄ… ruchu. Noworodek, który jest motany ubrankami i kocykami bÄ™dzie machaÅ‚ rÄ™kami i kopaÅ‚ nogami jak oszalaÅ‚y w tych nielicznych chwilach, gdy zostanie uwolniony z krÄ™pujÄ…cych jego ruchy tkanin. Dziecko może próbować to robić podczas zmiany pieluszki, ponieważ mogÄ… to być jedyne krótkie momenty w ciÄ…gu dnia, kiedy ma swobodÄ™ ruchów. Noworodek walczy jak lew, co może doprowadzać opiekunów do szaleÅ„stwa, jako że próbujÄ… mu zmienić w tym czasie pieluszkÄ™. Ale malutkie dziecko uczÄ…c siÄ™ kontroli nad swoim ciaÅ‚em, rozwija także swoje zdolnoÅ›ci poznawcze. Dlatego tak ważne jest zrozumienie potrzeb ruchowych dziecka w pierwszych miesiÄ…cach życia. RolÄ™ odpowiednich warunków do rozwoju ruchowego noworodków i niemowlÄ…t opisaliÅ›my w artykule Najważniejsze okienko rozwojowe niemowlÄ™cia to ruch.
Jak wspierać rozwój fizyczny niemowlÄ™cia oraz ćwiczenia dla poszczególnych etapów, szczegóÅ‚owo opisaliÅ›my w naszym Poradniku rozwoju ruchowego tu
Okres wrażliwy na jÄ™zyk od 7 miesiÄ…ca ciąży do 5,5 – 6 roku życia
​
Mózg dziecka jest na staÅ‚e przystosowany do nauki jÄ™zyka. Ta wrodzona tendencja sprawia, że nabywanie jÄ™zyka jest Å‚atwe, szczególnie dla dzieci poniżej szóstego roku życia.
​
Mówienie jest naturÄ… czÅ‚owieka. ~ Maria Montessori
​
Już dziecko w brzuchu mamy jest wrażliwe na mowÄ™. Dlatego wskazane jest czytanie i mówienie „do brzucha”. Dziecko od urodzenia uczy siÄ™ używania jÄ™zyka w celu komunikacji. Przechodzi przez poszczególne kamienie milowe rozwoju jÄ™zyka opisane, od wydobywania pojedynczych sÅ‚ów, gaworzenia, aż do mówienia pierwszych sÅ‚ów i posÅ‚ugiwania siÄ™ zdaniami. Rozwój mowy a żucie pokarmu przez zÄ…bkujÄ…ce dzieci tu.
Rozumienie jÄ™zyka to jedna z podstawowych czynnoÅ›ci ludzkiego mózgu. Z neurologicznego punktu widzenia czytanie pisma to naturalna funkcja ludzkiego mózgu podobna do rozumienia mowy ze sÅ‚uchu. Nauka czytania w w okresie wrażliwoÅ›ci na jÄ™zyk, jest doskonaÅ‚ym sposobem dostarczania gÅ‚odnemu wiedzy dziecku ogromnych iloÅ›ci informacji. Z badaÅ„ naukowych wynika, że dzieci, które uczÄ… siÄ™ czytać w okienku rozwojowym funkcjonujÄ… na znacznie wyższym poziomie intelektualnym, niż rówieÅ›nicy pozbawieni takich warunków. Jak uczyć maÅ‚e dziecko czytania tu dziecko czytania tu
Zainteresowanie małymi przedmiotami
​
W wieku od roku do lat czterech Twoje dziecko doÅ›wiadcza żywego zainteresowania maÅ‚ymi przedmiotami. Zainteresowanie to ostatecznie doprowadzi do rozwoju precyzyjnej kontroli motoryki maÅ‚ej i rozwoju chwytu pÄ™setkowego, który jest podstawÄ… pisania i wielu innych ważnych umiejÄ™tnoÅ›ci. Ponieważ ten okres częściowo pokrywa siÄ™ z potrzebÄ… badania wszystkich przedmiotów za pomocÄ… buzi, zaleca siÄ™ podawanie dziecku do jedzenia rÄ…czkami najmniejszych owoców i warzyw, np. groszek, jagody, porzeczki, malutkie fasolki, kukurydzÄ™. Te malutkie kuleczki wbrew pozorom nie stwarzajÄ… ryzyka zadÅ‚awienia u szkrabów, ponieważ nie pÄ™czniejÄ… i nie przylegajÄ… do Å›cian przeÅ‚yku. Malutkie jagódki sÄ… bezpieczniejsze od wiÄ™kszych kawaÅ‚ków jedzenia, zwÅ‚aszcza takiego, które w przypadku wejÅ›cia do tchawicy tworzy rodzaj zatyczki. 10 pokarmów powodujÄ…cych zadÅ‚awienia u maÅ‚ych dzieci tu
Potrzeba porzÄ…dku
​
PoczÄ…wszy od okoÅ‚o 6 miesiÄ…ca życia Twoje dziecko zaczyna odczuwać przemożnÄ… potrzebÄ™ porzÄ…dku. Zachowanie Twojego dziecka niekoniecznie musi być dla Ciebie uporzÄ…dkowane, ale maluszek doÅ›wiadcza wewnÄ™trznego pragnienia, aby wszystko w jego otoczeniu znajdowaÅ‚o siÄ™ na swoim miejscu lub trzymaÅ‚o siÄ™ regularnej rutyny. Szczyt tego okna rozwojowego przypada pomiÄ™dzy 2 a 4 rokiem życia. W tym wieku niektóre dzieci doÅ›wiadczajÄ… najbardziej niewytÅ‚umaczalnych napadów zÅ‚oÅ›ci, które mogÄ… być wynikiem zakÅ‚ócenia porzÄ…dku. Maria Montessori zwraca uwagÄ™ na przyczynÄ™ tak zwanego buntu dwulatka, którÄ… widzi w braku porzÄ…dku, przewidywalnoÅ›ci dnia codziennego, drobnych zmianach, które doroÅ›li akceptujÄ… bez problemu, a których dziecko nie jest w stanie przyjąć bez sprzeciwu.
​
Zapraszamy do lektury artykułu Montessoriański okres wrażliwości na porządek
​
Wykonywanie muzyki
​
OkoÅ‚o trzeciego roku życia dziecko doÅ›wiadcza wrażliwego okresu dla nauki wykonywania muzyki; naÅ›ladowania rytmów, powtarzania wysokoÅ›ci dźwiÄ™ków, odtwarzania melodii i innych. Wykonywanie muzyki pomaga przygotować mózg Twojego dziecka do rozwoju akademickiego, spoÅ‚ecznego i emocjonalnego.
​
Kontrola emocjonalna i nauka dobrych manier
​
Twoje dziecko w wieku od urodzenia do okoÅ‚o dwóch i póÅ‚ roku przechodzi wrażliwy okres do nauki o zwiÄ…zkach, komunikacji i kontroli emocjonalnej.
​
Okres wrażliwy na naukę dobrych manier to 2-6 lat.
​
W wieku 0 do 2.5 roku dzieci uczÄ… siÄ™ uprzejmego zachowania poprzez obserwowanie rodziców, najbliższych osób i ich naÅ›ladowanie. Kolejne lata przynoszÄ… czas szczególnej wrażliwoÅ›ci i gotowoÅ›ci do poznania zasad dobrego zachowania.
Specjalny okres dla doznań sensorycznych
Twoje dziecko Å‚atwiej i skuteczniej uczy siÄ™ poprzez praktyczne doznania zmysÅ‚owe. Wynika to z wrażliwego okresu, który Montessori nazwaÅ‚a „fazÄ… wrażliwÄ… dla doznaÅ„ zmysÅ‚owych”.
​
Ręce są narzędziami ludzkiej inteligencji. ~ Maria Montessori
Okres wrażliwy dla nauki pisania najczęściej obejmuje okres od 3,5 do 4,5 roku.
​
W wieku okoÅ‚o czterech i póÅ‚ roku dziecko wchodzi w okres wrażliwy dla pisania i czytania analitycznego. Kiedy Twoje dziecko we wÅ‚aÅ›ciwym czasie otrzyma dostÄ™p do odpowiednich materiaÅ‚ów, nauka czytania analitycznego i pisania bÄ™dzie procesem Å‚atwym i naturalnie postÄ™pujÄ…cym.
​
​
To wÅ‚aÅ›nie te wrażliwe okresy umożliwiajÄ… dziecku kontakt ze Å›wiatem zewnÄ™trznym w sposób szczególnie intensywny. Każdy wysiÅ‚ek dziecka oznacza wzrost mocy. ~ Maria Montessori
​
Czytanie analityczne - ksztaÅ‚ty liter i dźwiÄ™ki fonemów
​
W wieku od okoÅ‚o lat dwóch i póÅ‚ do piÄ™ciu lat dzieci interesujÄ… siÄ™ ksztaÅ‚tami liter i dźwiÄ™kami fonemów. Twoje dziecko może być przyciÄ…gane do takich czynnoÅ›ci, jak Å›ledzenie palcami liter z teksturÄ… (np. na papierze Å›ciernym) i kojarzenie dźwiÄ™ku litery z jej ksztaÅ‚tem. Jest to najbardziej naturalny czas do nauki pisania. W tym okresie można zapoznać dzieci z fonemami i odpowiadajÄ…cymi im grafemami MetodÄ… Domana za pomocÄ… flashcards, a także uczyć naÅ›ladowania ksztaÅ‚tu liter np. palcami w piasku sensorycznym.
​
Technika wędrującego fonemu tu
Czytanie analityczne oparte na prostym kodowaniu fonetycznym czyli etap wyjścia z czytania globalnego opisaliśmy w naszym Poradniku Metodycznym w artykule:
19. Jak gÅ‚adko przejść od etapu czytania globalnego do analizy i syntezy nowych tekstów? Analiza i synteza dźwiÄ™kowa tekstu do nauki czytania i pisania metodÄ… kodowania fonetycznego.
​
Bity inteligencji - polskie fonemy i grafemy w zestawie tu
​
​
Litery sÄ… bodźcem, który ilustruje jÄ™zyk mówiony w umyÅ›le dziecka. ~ Maria Montessori
Świadomość relacji przestrzennych
​
W tym okresie dziecko jest żywo zainteresowane przestrzennymi wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ciami i atrybutami obiektów, ksztaÅ‚tami, wielkoÅ›ciÄ…. RozwijajÄ…ce siÄ™ umiejÄ™tnoÅ›ci poznawcze dziecka pozwalajÄ… zobaczyć część obiektu, na przykÅ‚ad psi nos wystajÄ…cy spod Å‚óżka i rozpoznać, że jest to część caÅ‚ego obiektu. Nawet niemowlÄ™ta obserwujÄ… psa pod różnym kÄ…tem (siadajÄ…c, podskakujÄ…c, próbujÄ…c zÅ‚apać ogon) albo tylko jego części (np. nos) wiedzÄ…c, że jest on nadal psem. Dzieci potrafiÄ… rozpoznawać przedmioty w różnych orientacjach, co oznacza ich rozwijajÄ…cÄ… siÄ™ wyobraźniÄ™ przestrzennÄ….
​
Manipulacje na przedmiotach i kształtach.
​
W tym wieku dzieci uwielbiajÄ… eksploracjÄ™ obiektów dwu- i trójwymiarowych. Można zauważyć, że maÅ‚e dzieci upierajÄ… siÄ™, aby zabawki byÅ‚y umieszczone w okreÅ›lonym miejscu lub orientacji albo że muszÄ… chodzić po liniach na chodniku lub wchodzić do szaf, szuflad itp. SÄ… to wszystko przypadki rozwoju umiejÄ™tnoÅ›ci manipulacji przestrzeniÄ… i poszerzania Å›wiadomoÅ›ci przestrzennej. UmiejÄ™tnoÅ›ci te sÄ… ważne i przydatne w codziennym życiu dzieci, ale sÄ… także kluczowe z punktu widzenia późniejszych osiÄ…gnięć matematycznych.
​
W celu rozwijania wyobraźni przestrzennej u dzieci polecamy nasze ukÅ‚adanki przestrzenne na różnych poziomach abstrakcji np. bulldog, twarz kobiety lub samochód
lub nasze tangramy. Większość naszych układanek przestrzennych jest oparta na testach inteligencji.
​
Wzory matematyczne
Twoje dziecko rodzi siÄ™ z tym, co Maria Montessori nazywa „umysÅ‚em matematycznym”. Innymi sÅ‚owy rodzi siÄ™ z predyspozycjami do uczenia siÄ™ matematyki. Doktor Maria Montessori uważaÅ‚a, że ​​dzieci w krytycznym okresie naturalnie chÅ‚onÄ… pojÄ™cia matematyczne i chÄ™tnie je badajÄ… poprzez powtarzanie czynnoÅ›ci na konkretnych, opracowanych naukowo materiaÅ‚ach dydaktycznych. Wg Marii Montessori dla wiÄ™kszoÅ›ci dzieci najbardziej wrażliwym okresem rozwoju dla nauki wzorów matematycznych jest wiek od czterech do szeÅ›ciu lat.
​
W tym wieku dzieci powinny wykonywać ćwiczenia z życia praktycznego na pomocach sensorycznych. Dzieci w tym okresie chÄ™tnie skalkulujÄ…, ile wody nalać do wiadra albo ile pasty do butów potrzebujÄ…. LubiÄ… również wykonywać swoje zadania w logicznym porzÄ…dku, w sposób precyzyjny, co rozwija ich koncentracjÄ™, niezbÄ™dnÄ… do późniejszych zadaÅ„ matematycznych. Podczas zabawy z materiaÅ‚ami sensorycznymi dzieci patrzÄ… na zależnoÅ›ci pomiÄ™dzy różnymi przedmiotami. UczÄ… siÄ™ je porzÄ…dkować ze wzglÄ™du np. na ksztaÅ‚t, kolor (rzeczy do prania), wielkość, temperaturÄ™, a nawet zapach czy smak. W tym wieku dzieci powinny wykonywać ćwiczenia z życia praktycznego, np. porzÄ…dki lub maÅ‚e zakupy, które budujÄ… pewność siebie oraz akceptacjÄ™ swoich bÅ‚Ä™dów, co jest też bardzo istotne przy nauce matematyki.
​
Znaczenie wczesnej edukacji matematycznej opisaliÅ›my w artykule To królowa nauk pomaga dzieciom odnieść sukces.
​​
Jak uczyć małe dziecko matematyki opisaliśmy tu
​
Zadania z życia praktycznego, oparte na sekwencjach czynnoÅ›ci, które rozwijajÄ… koncentracjÄ™, planowanie, samodzielność i poczucie porzÄ…dku opisano w artykule SprzÄ…tanie domu to dla dzieci Å›wietna lekcja życia. W artykule zamieszczono kalendarz prac domowych odpowiednich dla wieku dziecka.