To nie ja, to on

Dlaczego dzieci kłamią i czy to normalne?

Naukowcy twierdzą, że kłamstwa w dzieciństwie są nie tylko normalne, ale są również ważnym sygnałem, że rozwijają się zdolności kognitywne (poznawcze) dziecka.

Dzieci zazwyczaj zaczynają kłamać w wieku przedszkolnym, między 2 a 4 rokiem życia. Te zamierzone próby oszustwa mogą martwić rodziców, którzy obawiają się, że ich dziecko w przyszłości zostanie społecznym odmieńcem.

Ale z perspektywy rozwoju, kłamstwa u małych dzieci rzadko stanowią powód do niepokoju. Kłamstwo jest często jedną z pierwszych oznak, że małe dziecko rozwinęło ,,teorię umysłu", która jest świadomością innych osób, które mogą mieć różne pragnienia, uczucia i przekonania. Kiedy dziecko mylnie twierdzi: ,,Tata powiedział, że mogę zjeść lody", używają właśnie tej świadomości umysłów innych, aby umocować fałszywą wiedzę.

Samo kłamstwo nie jest społecznie pożądane, ale umiejętność poznania tego, co myślą i czują inni, jest ważną umiejętnością społeczną. Jest to związane z empatią, współpracą i troską o innych, gdy czują się zdenerwowani. Innymi słowy dla małego kłamczuszka, troska o innych (ich punkt widzenia, uczucia), jest ważniejsza od prawdy.

Jak kłamstwo zmienia się wraz z wiekiem

Pierwsze kłamstwa małych dzieci są często bardziej zabawne niż skuteczne. Wyobraźcie sobie dziecko, które twierdzi, że nie jadło żadnego ciasta, podczas gdy jego usta są jeszcze pełne okruszków, lub malucha, który obwinia rodzinnego psa za rysowanie po ścianie. Małe dzieci już wiedzą, że można oszukać innych, ale nie posiadają jeszcze niezbędnego wyrafinowania, aby zrobić to dobrze.

Przed ósmym rokiem życia dzieci często przyznają się do kłamstwa. W jednym z badań dzieci w wieku od lat trzech do siedmiu, zostały poproszone, aby nie zaglądać do tajemniczej zabawki (Barney), która została umieszczona za nimi. Prawie wszyscy to zrobili, i prawie wszyscy kłamali o tym później (to zjawisko wzrastało z wiekiem).

Jednak w całej grupie dzieci miały również problemy z utrzymaniem kłamstwa w tajemnicy. Kłamcy w wieku od lat trzech do pięciu, byli zaskakująco dobrzy w zachowywaniu szczerej twarzy, ale zazwyczaj poddawali się, opisując zabawkę Barneya po imieniu. Kłamcy w wieku lat sześciu i siedmiu mieli na koncie mieszane sukcesy – połowa udawała niewiedzę, a połowa na wpół przypadkowo wymówiła imię Barneya.

Kiedy dzieci dorastają i rozwijają zdolność widzenia perspektywicznego, coraz lepiej dobierają kłamstwa, które będą wiarygodne dla innych. Stają się również lepsze w utrzymywaniu kłamstwa w tajemnicy.

Rozwój moralny również się rozwija. Młodsze dzieci częściej kłamią dla osobistych korzyści, podczas gdy starsze dzieci coraz częściej przewidują poczucie winy, jeśli skłamią.

Starsze dzieci i nastolatki są również bardziej skłonne do rozróżniania różnych rodzajów kłamstw. Niewinne kłamstwa są przez nich uważane za odpowiednie w przeciwieństwie do kłamstw szkodliwych lub aspołecznych.

Badania oceniające częstotliwość kłamstw wśród dzieci są rzadkością, ale ustalono, że nastolatki szczególnie często kłamią rodzicom i nauczycielom o rzeczach, które uważają za swoją własną, osobistą sprawę.

Jedno z badań wykazało, że 82% nastolatków z USA oświadczyło, że w zeszłym roku okłamali swoich rodziców w związku z pieniędzmi, alkoholem, narkotykami, przyjaciółmi, randkami, imprezami lub seksem. Najczęściej kłamali na temat swoich przyjaciół (67%) i używania alkoholu / narkotyków (65%). Być może to zaskakujące, ale najrzadziej kłamali na temat seksu (32%).

Podczas czytania krótkich scenariuszy, w których bohater skłamał swoim rodzicom, nastolatki również uważały kłamstwo za dopuszczalne, jeśli miało to pomóc komuś lub zachować osobisty sekret, ale nie wtedy, gdy miało wyrządzić krzywdę lub kogoś zranić.

Czy są powody do niepokoju?

Pomimo, że zjawisko kłamstw jest powszechne wśród dzieci, rzadko stanowi ono powód do niepokoju. Należy pamiętać, że wielu dorosłych także kłamie - czasami w dobrej wierze, jak w przypadku niewinnych kłamstw, które mają chronić czyjeś uczucia, ale niestety czasami dzieje się to w złej intencji. Badania szacunkowe się różnią, ale wszystkie wykazują, że około 40% dorosłych Amerykanów zgłosiło kłamstwo w ciągu ostatnich 24 godzin.

W niektórych przypadkach przewlekłe kłamstwa są problemem, szczególnie jeśli występują obok innych zachowań, które są nieakceptowane społecznie. Na przykład podstęp poprzez kłamstwo często występuje w opozycyjno-buntowniczych zaburzeniach zachowania u dzieci(ODD).

Dzieci z zaburzeniami zachowania lub ODD powodują znaczne problemy w domu i w szkole poprzez ciągłą agresję i szkody w stosunku do innych lub mienia. Aby jednak postawić diagnozę, kłamstwo musiałoby wystąpić wraz z szeregiem innych symptomów, takich jak odmowa uznawania autorytetów, ciągłe łamanie zasad i brak odpowiedzialności za swoje działania.

Inną przyczyną rodzicielskich obaw jest fakt, że kłamstwo często służy do maskowania innych problemów ze zdrowiem psychicznym z powodu strachu lub wstydu. Na przykład dziecko lub nastolatek cierpiący na silny lęk może kłamać w sposób chroniczny, aby uniknąć konfrontacji z sytuacjami, które powodują obawy (na przykład szkoła, imprezy, zarazki).

Dzieci i młodzież mogą również kłamać, aby uniknąć piętna zaburzeń zdrowia psychicznego. W takich przypadkach skonsultowanie się z lekarzem lub specjalistą ds. zdrowia psychicznego (takim jak psycholog lub psychiatra) pomoże wyjaśnić, czy kłamstwo jest oznaką obawy o stan zdrowia psychicznego.

Wiele zależy od rodziców i nauczycieli

Chociaż kłamstwo jest normalne pod względem rozwojowym, rodzice i nauczyciele mogą wspierać prawdę u dzieci na trzy sposoby:

1. Po pierwsze, unikaj nadmiernych lub przesadnych kar. W badaniu porównującym zachodnio-afrykańską szkołę, w której stosowano kary cielesne (takie jak bicie kijem, bicie i szczypanie) i szkołę, która wykorzystywała pokojowe reprymendy (takie jak przerwy w pracy lub wyciszanie), uczniowie karani dotkliwymi sankcjami byli skuteczniejszymi kłamcami.

Kiedy dorastające dzieci rozwijają zdolność widzenia perspektywicznego, coraz lepiej rozumieją kłamstwa, które będą wiarygodne dla innych. Stają się również lepsze w utrzymywaniu kłamstwa w tajemnicy. Dzieci z rodzin, które kładą duży nacisk na przestrzeganie zasad, a nie na otwarty dialog, również częściej kłamią.

2. Po drugie, omawiaj z dziećmi scenariusze emocjonalne i moralne. Taki ,,trening emocji" wyrabia u dzieci zrozumienie, kiedy kłamstwa są najbardziej szkodliwe, jak wpływają na innych i jak sami mogą się czuć, gdy skłamią. Dzieci coraz częściej odczuwają dumę z mówienia prawdy, a rodzice mogą podkreślać te pozytywne aspekty prawdy.

3. Po trzecie, upewnij się, że kłamstwo naprawdę jest kłamstwem. Bardzo małe dzieci mają skłonność do mieszania prawdziwego życia i wyobraźni, podczas gdy starsze dzieci i dorośli często przypominają sobie argumenty inaczej. Jeśli dziecko zgłasza przypadki przemocy fizycznej lub seksualnej, zarzuty te zawsze muszą być badane. Musimy rozróżnić czy zaistniała umyślna próba oszustwa, abyśmy mogli jako rodzice i nauczyciele skutecznie ukierunkować swoje działania.

Kłamstwa u dzieci są normalne z punktu widzenia rozwoju

Kłamstwo jest normalną oznaką rozwoju i ważnym sygnałem, że rozwijają się również inne umiejętności poznawcze.

Jeśli kłamstwo jest trwałe i upośledza zdolność dziecka do skutecznego funkcjonowania w życiu codziennym, warto skonsultować się ze specjalistą zdrowia psychicznego lub lekarzem.

Ale w innych sytuacjach pamiętaj, że kłamstwo jest jednym ze sposobów, w jaki dzieci uczą się poruszać w świecie społecznym. Otwarte i ciepłe dyskusje na temat mówienia prawdy, powinny ostatecznie pomóc w zmniejszeniu zjawiska kłamstw dzieci w trakcie ich rozwoju.

Źródło: ,,The Conversation".